Συνεργατική μάθηση στο διαδίκτυο
Η μάθηση είναι σημαντικό συστατικό της κοινωνία της γνώσης και η αποτελεσματικότητα της μάθησης επιτρέπει την βελτίωση της απόδοσης του εργαζόμενου και συνεπώς συμβάλλει στην ανταγωνιστικότητα του ιδίου αλλά και της οικονομίας ευρύτερα. Με την εξέλιξη των θεωριών της μάθησης διαπιστώνουμε ότι ο τρόπος που μαθαίνουμε αλλάζει και το παραδοσιακό μοντέλο μεταφοράς γνώσεων από τον εκπαιδευτή προς τον εκπαιδευόμενο δίνει τη θέση του σε ένα νέο μοντέλο λειτουργίας της εκπαίδευσης, όπου ο εκπαιδευόμενος μπαίνει στο επίκεντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, και μαθαίνει μέσω διάφορων καναλιών, εκ των οποίων ο εκπαιδευτής δεν είναι αναγκαστικά το βασικότερο.
Η είσοδος των τεχνολογιών στην καθημερινή μας ζωή και η εμπλοκή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία (εξ αποστάσεως εκπαίδευση, τηλεκπαίδευση) αυξάνει τη συνθετότητα της εκπαίδευσης λόγω της σχέσης του ανθρώπου με τη γνώση μέσω της τεχνολογίας, στη οποία μπορεί να έχει πρόσβαση με απομακρυσμένο τρόπο. Η επικοινωνία αυτή μέσω του ηλεκτρονικού υπολογιστή αναδιοργανώνει τους τρόπους με τους οποίους μαθαίνουμε και οδηγεί σε νέα μαθησιακά μοντέλα.
Νέοι όροι εμφανίζονται για να προσδιορίσουν νέες προσεγγίσεις της μάθησης ή αναφέρονται σε «ανακαλύψεις» άλλων παλαιότερων θεωριών μάθησης, οι οποίες εξαπλώνονται ή αναδεικνύονται λόγω μόδας ή χάρη στα εργαλεία του διαδικτύου που επιτρέπουν την ταχύτερη εξάπλωσή τους αλλά και την επαναφορά τους στο προσκήνιο.
Η ορολογία διαφοροποιείται αρκετά, μιλάμε για:
- ηλεκτρονική μάθηση,
- συνεργατική μάθηση,
- κοινότητες μάθησης,
- ηλεκτρονικές κοινότητες μάθησης
- κοινότητες πρακτικής κλπ.
Η έννοια, η οποία συνθέτει κατά τη γνώμη μας τα εργαλεία του διαδικτύου με παιδαγωγικές τεχνικές, είναι η έννοια της συνεργατικής μάθησης υποβοηθούμενης από τα εργαλεία του διαδικτύου (Computer-supported collaborative learning). Η συνεργατική μάθηση υποστηρίζει τις αναταλλαγές εντός ομάδων εργασίας και η τεχνολογία βοηθάει τον διαμοιρασμό των γνώσεων και της εμπειρογνωμοσύνης μεταξύ των μελών της κοινότητας μέσα στην οποία λαμβάνει χώρα. (Lipponen, 2002)
Οι συνεργατικές μέθοδοι εκπαίδευσης αναφέρονται σε διεργασίες και συμπεριφορές, οι οποίες διενεργούνται από ομάδες εργασίας και απαιτούν συνεργασία μεταξύ των συμμετεχόντων της ομάδας με στόχο την επίλυση ενός προβλήματος.
Με τον όρο Computer-supported collaborative learning αναφερόμαστε σε μια παιδαγωγική προσέγγιση, η οποία έχει τις ρίζες της στον δομισμό (constructivism) και ιδιαίτερα στον κοινωνικό δομισμό (social constructivism) καθώς και στις θεωρίες της δικτύωσης και της συνεργασίας. Σύμφωνα με αυτές τις θεωρίες η μάθηση δεν αποτελεί προσωπική διαδικασία αλλά συλλογική και κοινωνική. Οι εκπαιδευόμενοι δεν απορροφούν την γνώση που τους μεταλαμπαδεύει ο εκπαιδευτής αλλά συμμετέχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία και συναλλασσόμενοι με άλλους εκπαιδευόμενους συμπαράγουν γνώση/ μάθηση μέσω της συνεργασίας τους σε ασκήσεις, μέσω ανταλλαγής εμπειριών, απόψεων, γνωμών, μέσω συγγραφής κειμένων και άλλων ενεργητικών παιδαγωγικών μεθόδων. Πατέρας αυτών των θεωριών θεωρείται ο Vygotsky, ο οποίος νοεί τη μάθηση ως ένα κοινωνικό γεγονός, μια κοινωνική διεργασία με την έννοια ότι παράγεται χάρη στη διάδραση των ανθρώπων μεταξύ τους στο πλαίσιο μιας κοινής προσπάθειας ή ενός κοινού στόχου (task). Η συνεργατική μάθηση είναι, κατά αυτή την έννοια, μια μεθοδολογία, η οποία περιλαμβάνει τη διαμόρφωση συνθηκών κατάλληλων για την παραγωγή της γνώσης. Οι συνθήκες αυτές καταγράφονται σε συγκεκριμένα βήματα (scripts).
Η συνεργατική μάθηση είναι κάτι παλιό, παρ’ όλο που η μορφή και η οργάνωσή της αλλάζουν χάρη στα εργαλεία του διαδικτύου. Στην παραδοσιακή εκπαίδευση η συνεργασία μεταξύ των μελών της ομάδας των εκπαιδευομένων είναι μέρος των μεθοδολογιών των ενεργών παιδαγωγικών μοντέλων (active pedagogy), όπου ο εκπαιδευόμενος καλείται να κάνει/ να πράξει για να μάθει και να αναπτύξει δεξιότητες. Για να επιτευχθεί απόδοση, ο εργαζόμενος δεν πρέπει μόνο να μαθαίνει, αλλά πρέπει να αναπτύσσει δεξιότητες. Για να επιτευχθεί ανάπτυξη δεξιοτήτων, η παιδαγωγική μέθοδος που πρέπει να ακολουθηθεί είναι η ενεργητική συμμετοχή του εκπαιδευόμενου, έτσι ώστε να μην δέχεται παθητικά τη γνώση, που του μεταφέρει ο εκπαιδευτής, αλλά να κατακτήσει τις απαιτούμενες δεξιότητες μέσω της πρακτικής εφαρμογής τους. Επισημαίνεται από τους ερευνητές, ότι μόνο το 20% του περιεχομένου μιας τυπικής εκπαίδευσης γίνεται κτήμα από τον εκπαιδευόμενο. Αντίθετα, σε περίπτωση προσωπικής κινητοποίησης και συνδιαλλαγής με άλλα άτομα, το ποσοστό κατάκτησης γνώσεων ανεβαίνει πολύ παραπάνω, δεδομένου ότι συχνά συνδυάζεται με άμεση εφαρμογή των κεκτημένων γνώσεων. Στο χώρο εργασίας η έννοια της συνεργατικής μάθησης εμπλέκεται με την έννοια της «ομαδικής γνώσης», η οποία υπερισχύει της ατομικής γνώσης, αφού επιτρέπει πιο αποτελεσματικά στον οργανισμό να λειτουργεί και να διαμοιράζει την γνώση, η οποία δεν είναι ατομικό αγαθό αλλά ομαδικό/ συνολικό.
Σε πιο εξελιγμένη μορφή, η συνεργατική μάθηση φεύγοντας από τα περιορισμένα όρια της τάξης, οδηγεί σε ηλεκτρονικά δίκτυα μάθησης, όπου οι άνθρωποι βοηθούμενοι από τα διαθέσιμα εργαλεία του διαδικτύου συνεργάζονται, ανταλλάσουν γνώσεις, εμπειρίες, παράγουν νέα γνώση την οποία μοιράζονται μεταξύ τους αλλά και την ενισχύουν σε μια σπειροειδή ανάπτυξη.
Οι εξελίξεις της τεχνολογίας και η εμφάνιση του Web 2.0 επιτρέπουν και υποστηρίζουν ακόμα πιο πολύ αυτό τον διαμοιρασμό, την επικοινωνία και την διάδραση μεταξύ των μελών μιας κοινότητας μάθησης, οι οποίοι καλούνται να συνεργαστούν γύρω από μια δραστηριότητα για να πετύχουν έναν εκπαιδευτικό στόχο.
Ένα από τα βασικά εργαλεία της συνεργατικής μάθησης στο διαδίκτυο είναι τα forum, τα wikis, τα social bookmarking, τα social networks αλλά και τα blogs, το twitter και όλες οι εφαρμογές web 2.0 οι οποίες επιτρέπουν την συμπαραγωγή στο διαδίκτυο κειμένων ή την ανταλλαγή πληροφοριών, γνώσεων και εμπειριών μεταξύ των μελών μιας ηλεκτρονικής κοινότητας η οποία μπορεί να έχει ευρύ κοινό. Αυτή η συνεργασία βέβαια, για να είναι αποτελεσματική προϋποθέτει το ενδιαφέρον των μελών της κοινότητας μάθησης και τον ενστερνισμό του εκπαιδευτικού στόχου για τον οποίο καλούνται να δουλέψουν.
Μέσω της ανταλλαγής γνώσεων και εμπειριών στην ουσία οι συμμετέχοντες χτίζουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους. Οι εκπαιδευόμενοι απομακρύνονται από το παραδοσιακό μοντέλο κατά το οποίο ο εκπαιδευτής μεταλαμπαδεύει γνώσεις, και μετατρέπονται σε ενεργοί δράστες της εκπαίδευσής τους. Φαίνεται ότι, η συμμετοχή σε δίκτυα διευρύνει την πρόσληψη γνώσεων και βελτιώνει την αποτελεσματικότητα και την παραγωγικότητα. Παράλληλα βέβαια, τροποποιεί το εκπαιδευτικό μοντέλο ενώ συμβάλλει σε διαμόρφωση ενός νέου τρόπου οργάνωσης και παροχής της εκπαίδευσης.
Ο προβληματισμός όμως δεν σταματάει εδώ, η συνεργατική μάθηση μέσα στην κοινότητα οδηγεί σε νέους ορίζοντες όταν λαμβάνει υπόψη τις νέες δυνατότητες που δίνουν εικονικοί κόσμοι, όπου η συνεργασία για ανάπτυξη γνώσεων και δεξιοτήτων λαμβάνει νέες διαστάσεις.
Συντάκτης: Ευφροσύνη Κούντιου, Στέλεχος ΤΥΔΑΑΔ/ΜΟΔ
Βιβλιογραφικές αναφορές
Wikipedia, άρθρο: Collaborative learning, http://en.wikipedia.org/wiki/Collaborative_learning
Edu Tech Wiki, άρθρο: Computer-supported collaborative learning, http://edutechwiki.unige.ch/en/Computer-supported_collaborative_learning
Gerry Stahl, Timothy Koschmann, Dan Suthers, Computer-supported collaborative learning: An historical perspective, http://gerrystahl.net/cscl/CSCL_English.pdf
Yulia KUDRIKa, Leif C. LAHNb, Anders I. MORCHc, Technology-Enhanced Workplace Learning:
Blended Learning in Insurance Company, ttp://www.apsce.net/ICCE2009/pdf/C6/proceedings955-959.pdf
Φωτογραφικό υλικό