MOOCs: Η νέα τάση στον χώρο της online εκπαίδευσης
Αν δεν έχετε ακούσει ακόμα τον όρο MOOCs συγκρατείστε τον, γιατί είναι σίγουρο ότι θα τον συναντήσετε πολλές φορές στο άμεσο μέλλον. Οι ενθουσιώδεις οπαδοί των τεχνολογικών αλλαγών έχουν ήδη αναγγείλει την άφιξη των MOOCs ως την αρχή μιάς ιστορικής μεταρρύθμισης της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, όπως για παράδειγμα το περιοδικό Times που διακήρυξε ότι «Το Κολλέγιο πέθανε! Ζήτω το Κολλέγιο» στο τεύχος του Οκτωβρίου 2012, αφιερωμένο στην επαν-ανακάλυψη του Κολλεγίου.
Ενα Μαζικό Ανοικτό Διαδικτυακό μάθημα (massive open online course – MOOC) είναι ένας τύπος διαδικτυακού μαθήματος, που στοχεύει σε μεγάλους αριθμούς συμμετεχόντων και διατίθεται με ελεύθερη πρόσβαση μέσω του ιστού. Τα MOOCs αποτελούν την πιο πρόσφατη εξέλιξη στο χώρο της εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης και θεωρούνται από τους υπερασπιστές του ιδεώδους της δωρεάν και ελεύθερης εκπαίδευσης για όλους ως μία σημαντική πρόοδος προς την κατεύθυνση της δημοκρατικοποίησης της ανώτατης εκπαίδευσης.
Παρότι ο σχεδιασμός του μαθήματος και η συμμετοχή σε ένα MOOC είναι ίδια με αυτά ενός πανεπιστημιακού μαθήματος, στις περισσότερες περιπτώσεις τα MOOCs δεν μπορούν να συνυπολογιστούν στην πορεία απόκτησης ενός επίσημου πτυχίου, δίνοντας «πόντους» ή «μόρια» (credits). Περιέχουν ωστόσο αξιολόγηση της μάθησης που έχει επιτελεστεί, και χορηγούν πιστοποιητικό επιτυχούς παρακολούθησης.
Τα MOOCs προήλθαν από το κίνημα των υπέρμαχων της ανοικτής πρόσβασης σε εκπαιδευτικές πηγές και της μαθησιακής θεωρίας του «Κοννεκτιβισμού». Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, η μάθηση είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών και πολιτιστικών «διασυνδέσεων» του υποκειμένου, ενώ τονίζεται η σημασία των τυπικών και άτυπων δικτύων καθώς και της συνολικής εμπειρίας «ζωής» του ατόμου που λειτουργεί ως κόμβος μέσα σε ένα πλέγμα σχέσεων και αλληλεπιδράσεων. Τον προηγούμενο χρόνο (2012) πολλοί τύποι MOOCs δημιουργήθηκαν ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλον, όπως το
Coursera, το
Udacity, το
edX από συνεταιρισμούς πολύ γνωστών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, κυρίως των Η.Π.Α, όπως είναι το Stanford, το Harvard, το MIT, το Παν/μιο της Ουάσιγκτον, το Παν/μιο της Πενσυλβάνια, το Columbia, τα οποία προχώρησαν σε σημαντικές επενδύσεις για να δημιουργήσουν τις πλατφόρμες που χρησιμοποιούν.
Κάποια άλλα MOOCs όπως το Canvas Network ή το CourseSites by Blackboard αποτελούν μετεξέλιξη συστημάτων τηλεκπαίδευσης. Τα εγχειρήματα αυτά τράβηξαν επάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας λόγω της φήμης των πανεπιστημίων που συμμετείχαν στη δημιουργία τους, αλλά και της δυνατότητας που εμπεριέχουν για να καταστεί η ανώτατη εκπαίδευση πιο βιώσιμη αλλά και πιο κερδοφόρα.
Για να δώσουμε μια ιδέα της δυναμικής της ανάπτυξης των MOOCs αρκεί να πούμε ότι τον Δεκέμβριο του 2012 οι εγγεγραμμένοι στο Coursera ήταν περίπου 1.500.000 ενώ σήμερα είναι 2.580.000!
Τα δύο πιο διαδεδομένα χαρακτηριστικά των MOOCs είναι:
- η ελεύθερη πρόσβαση: οι συμμετέχοντες δεν χρειάζεται να είναι φοιτητές κάποιου πανεπιστημίου και η εγγραφή είναι δωρεάν
- η επεκτασιμότητα: τα μαθήματα είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν πρακτικά έναν απεριόριστο αριθμό συμμετεχόντων.
Άλλα χαρακτηριστικά MOOCs, όπως η απουσία πνευματικών δικαιωμάτων στο εκπ/κο περιεχόμενο, η ανοικτή δομή και μαθησιακοί στόχοι, ο κεντρικός ρόλος της μαθησιακής κοινότητας δεν συναντώνται σε όλα τα MOOCs.
Βέβαια, υπάρχουν και οι σκεπτικιστές, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η κινητήρια δύναμη πίσω από την ανάπτυξη των MOOCs δεν είναι το ιδεώδες της «εκπαίδευσης για όλους» αλλά η προσπάθεια περιορισμού του κόστους της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στις ΗΠΑ, το οποίο έχει εκτιναχθεί την τελευταία δεκαετία. Είναι προφανές ότι τα MOOCs περιορίζουν δραματικά τα κόστη παροχής εκπαίδευσης (εγκαταστάσεις, υλικοτεχνική υποδομή, μισθοί εκπαιδευτικού και διοικητικού προσωπικού, κόστη διοικητικής διεκπεραίωσης).
Θεωρητικά, η παρουσία εναλλακτικών στη συμβατική εκπαίδευση είναι μια θετική εξέλιξη, στην πράξη όμως, διατείνονται κάποιοι ερευνητές, οι σπουδαστές των MOOCs που προέρχονται από τα κατώτερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα είναι ακριβώς αυτοί που χρειάζονται την παραδοσιακή «πρόσωπο-με-πρόσωπο» εκπαίδευση και θα επωφελούνταν περισσότερο από αυτή. Για τους σπουδαστές που τελειώνουν τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση με χαμηλότερα προσόντα, η διαδικτυακή εκπαίδευση δεν είναι αρκετή για να τους βοηθήσει να καλύψουν τα μαθησιακά τους κενά.
Η έλλειψη επαφής με τον καθηγητή, η δυσκολία να διατηρήσουν την παρακίνησή τους και η έλλειψη στενότερης εποπτείας είναι παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στο μαθησιακό αποτέλεσμα και μειώνουν τις πιθανότητες επιτυχούς ολοκλήρωσης των διαδικτυακών μαθημάτων. Εξάλλου, η ιστορία μας διδάσκει ότι δεν είναι ασυνήθιστο το φαινόμενο πολλές εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες που ξεκίνησαν στην υπηρεσία του λαού να καταλήξουν σε αύξηση των ανισοτήτων. Μια τέτοια περίπτωση είναι τα δημόσια σχολεία της Μεγάλης Βρετανίας, που αρχικά ιδρύθηκαν για να εκπαιδεύσουν νέους με προέλευση από χαμηλά κοινωνικο-οικονομικά στρώματα με σκοπό την εισαγωγή τους στον κλήρο και εξελίχθηκαν σε ιδρύματα ελίτ.
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι η διαδικτυακή εκπαίδευση δεν προσφέρει σημαντικές μαθησιακές και εκπαιδευτικές δυνατότητες και δεν αλλάζει σημαντικά το τοπίο στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σημαίνουν όμως ότι η υπόσχεση της «εκπαίδευσης για όλους» δεν θα πραγματοποιηθεί μαγικά με την εξεύρεση νέων τεχνολογικών λύσεων για τη μαζική παροχή της εκπαίδευσης.
Ειρήνη Μπασκούτα, στέλεχος Τομέα Υπηρεσιών Διοίκησης και Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού, ΜΟΔ α.ε.
Πηγές:
Σχετικοί Σύνδεσμοι::
MOOC, άρθρο 1::
ΜΟΟC, άρθρο 2