Βελτιώνοντας τον τρόπο που μαθαίνουμε
Το διαδίκτυο από την δημιουργία του, έχει αλλάξει τη ζωή μας σε βάθος. Μεταξύ άλλων έχει κάνει διαθέσιμη μια πληθώρα πληροφοριών και γνώσεων. Η υπερπροσφορά αυτή οδηγεί τους ανθρώπους σε information overload (υπερπροσφορά πληροφορίας – υπερέκθεση σε πληροφορίες).
Με τον όρο information overload οι άνθρωποι δηλώνουν τη δυσκολία να βρουν τρόπους να επωφεληθούν απ’ αυτή τη διαθέσιμη πληροφορία, να την επεξεργαστούν και να την μετατρέψουν σε κάτι χρήσιμο γι’ αυτούς. Τα κανάλια διάθεσης πληροφοριών και γνώσεων έχουν πολλαπλασιαστεί, όχι όμως και η ικανότητά μας να συλλέγουμε, να επεξεργαζόμαστε, να επιλέγουμε και να αποθηκεύουμε τη γνώση. Παράλληλα, η ικανότητα να μάθουμε νέα πράγματα μειώνεται με τα χρόνια ή τουλάχιστον αυτό τείνουν να πιστεύουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Δυσκολευόμαστε να απομνημονεύσουμε, ξεχνάμε εύκολα, δυσκολευόμαστε να αποκτήσουμε νέες γνώσεις.
Για το μυαλό μας η γνώση είναι η αποθήκευση στη μνήμη μας κάποιων πληροφοριών, η δυνατότητα να τις ανακαλέσουμε, όταν επιθυμούμε και να τις χρησιμοποιήσουμε κατά περίπτωση ή να τη συνδυάσουμε με άλλες γνώσεις. Η γνώση αποθηκεύεται αρχικά στην προσωρινή μνήμη και στη συνέχεια μεταφέρεται στην αποθήκη γνώσεων, που είναι η μακροπρόθεσμη μνήμη.
Η γνώση επί της ουσίας είναι η δημιουργία νέων συνάψεων που κάνει ο εγκέφαλος. Όταν εκτιθέμεθα σε μια νέα πληροφορία ή γνώση, η σύναψη είναι ένα αχνό φωτάκι. Για να μετατραπεί αυτή η σύναψη σε γνώση, στη δυνατότητα του εγκεφάλου να ανακαλέσει αυτή την πληροφορία για να την αναπαράξει και να τη χρησιμοποιήσει, θα πρέπει το φωτάκι αυτό να γίνει πιο δυνατό. Όσο πιο καλά χαραγμένη είναι η σύναψη, τόσο πιο σταθερή και ουσιαστική η γνώση για το άτομο. Η μνήμη λειτουργεί σαν ένα μονοπάτι στο δάσος, πρέπει να το καλλιεργείς, να το καθαρίζεις, να το χρησιμοποιείς συχνά, ώστε το μονοπάτι να παραμείνει ορατό. Σε άλλη περίπτωση, ο χρόνος σβήνει τα χνάρια του μονοπατιού ή τα εξαφανίζει εντελώς.
Στόχος μας λοιπόν πρέπει να είναι να βρούμε τρόπους που να μας επιτρέπουν να μαθαίνουμε ευκολότερα, να απομνημονεύουμε πολλές πληροφορίες, να τις συγκρατούμε και να μπορούμε να τις ανασύρουμε, να τις ανακαλέσουμε και να τις χρησιμοποιήσουμε όταν επιθυμούμε.
Μπορεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος να μαθαίνει συνέχεια, όλο και μεγαλύτερο όγκο γνώσεων και πληροφοριών; Μήπως σταματάμε να μαθαίνουμε περνώντας τα χρόνια;
Μάθηση, η γυμναστική του εγκεφάλου
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ο εγκέφαλός μας έχει την ικανότητα να κάνει νέες συνάψεις καθημερινά και άρα να αποκτά νέες γνώσεις καθώς και να αναπλάθεται (neuroplasticity), φτάνει να εξασκούμαστε σε αυτό και τον βοηθάμε να κρατηθεί σε φόρμα.
Για να βελτιώσουμε τον τρόπο που μαθαίνουμε θα πρέπει αρχικά να γνωρίζουμε πώς μαθαίνουμε:
- Μαθαίνουμε διαβάζοντας κείμενα (βιβλία, άρθρα, κλπ). Όσο περισσότερες οι πηγές, όσο συχνότερη η έκθεσή μας σε ένα θέμα, τόσο πιο ουσιαστική η γνώση για το θέμα αυτό. Χρειάζεται συστηματική, περιοδική ενασχόληση με ένα θέμα, ώστε να αποκτήσουμε βαθιά γνώση γι' αυτό. Η γνώση χτίζεται σε μικρά κομματάκια. Ο συνδυασμός των μικρών αυτών μερών θα μας βοηθήσει να διαμορφώσουμε ένα συνολικό παζλ.
- Μαθαίνουμε κάνοντας πράγματα (μαθαίνουμε δουλεύοντας, φτιάχνοντας, αναπαράγοντας κλπ). Μέσα από την πράξη και την επανάληψη της, αυτοματοποιούμε αυτά που γνωρίζουμε και το σώμα μας και το μυαλό μας είναι σε θέση να ανασύρουν την απαραίτητη γνώση (αυτοματοποιημένη αντίδραση) σε κάποιο θέμα).
- Μαθαίνουμε αναστοχαζόμενοι αυτά που μόλις μάθαμε. Ο αναστοχασμός είναι ο τρόπος που έχει ο εγκέφαλος μας να ανασύρει την γνώση από την προσωρινή μνήμη και να την μετακινήσει στην μακροπρόθεσμη μνήμη. Αυτό όμως πρέπει να γίνεται τακτικά ώστε να μπορεί η αποθηκευμένη πληροφορία στη μνήμη να είναι διαθέσιμη και να μπορεί να ανακληθεί εύκολα.
- Μαθαίνουμε συζητώντας με άλλους, αλλά και θέτοντας ερωτήσεις στον εαυτό μας. Η συζήτηση μας επιτρέπει να ανακαλέσουμε πληροφορίες από τη μνήμη μας για να τις εκθέσουμε στους άλλους. Κάνοντάς το, οργανώνουμε και ταξινομούμε τη γνώση μας για το συγκεκριμένο θέμα. Μέσα από τη συζήτηση εμβαθύνουμε στη γνώση μας, βλέπουμε το θέμα από άλλες οπτικές γωνίες και έτσι επιτρέπουμε στο μυαλό μας να κάνει νέες συνάψεις, συνδέοντας κάποιες φορές, φαινομενικά ασύνδετα πράγματα μεταξύ τους.
- Μαθαίνουμε διδάσκοντας άλλους πράγματα που γνωρίζουμε. Αυτό επιτυγχάνεται επειδή για να διδάξουμε κάτι, οργανώνουμε και ταξινομούμε τη γνώση μας, ώστε να μπορέσουμε να την αναπαράξουμε.
Η μάθηση είναι σαν τη γυμναστική. Απαιτείται συνεχής έκθεση σε ένα γνωστικό αντικείμενο καθώς και εξάσκηση για να μετατραπεί η πληροφορία σε γνώση. Η συνεχής εξάσκηση βοηθάει τον εγκέφαλο μας να παραμείνει εύπλαστος και να συνεχίσει να μαθαίνει. Μην εφησυχάζετε! Η μάθηση δεν έρχεται με απλή ανάγνωση. Χρειάζεστε συχνή έκθεση, επανάληψη, αναστοχασμό, διάδραση, πράξη.
Στο επόμενο τεύχος διαβάστε:
Πώς να αξιοποιήσετε τους διαφορετικούς τρόπους μάθησης για να πολλαπλασιάσετε τα οφέλη της
Ε. Κούντιου
Στέλεχος Τομέα Υπηρεσιών Διοίκησης &
Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού
Πηγές:
• Oakley Barbara and Sejnowski Terry, Learning How to Learn: Powerful mental tools to help you master tough subjects MOOC, https://www.coursera.org/learn/learning-how-to-learn/home/welcome
• Oakley Βarbara, Learning how to learn, TEDxOaklandUniversity, https://www.youtube.com/watch?v=O96fE1E-rf8Oakley
• Oakley Barbara. A Mind for Numbers, Penguin Putnam Inc, 2014
The pomodoro technique, Infographic, http://elvindantes.com/post/117698995545/the-pomodoro-technique-heres-one-way-to-organize